Όταν χρησιμοποιούμε τον όρο τοιχογραφία αναφερόμαστε σε ζωγραφική πάνω σε ένα τμήμα τοίχου, βράχου, μετάλλου, ξύλου, χαρτιού το οποίο είναι μέρος ενός κτηρίου. Επειδή αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του μνημείου, όλες οι επεμβάσεις γίνονται σε σχέση με τις ανάγκες του ακινήτου συνολικά και πρέπει να αποφεύγεται οποιαδήποτε μεταβολή του υλικού και της αυθεντικότητας της ζωγραφικής επιφάνειας. Μερικές φορές λόγω της έντονης φθοράς και των μη ικανοποιητικών συνθηκών μέσα στο κτήριο, είναι απαραίτητο να πραγματοποιηθεί η διαδικασία της απόσπασης. Η διαδικασία αυτή είναι ιδιαίτερα επεμβατική και βάναυση, γι’ αυτό γίνετε σπάνια, κάτω από πολύ συγκεκριμένες συνθήκες και με πολύ οργάνωση.

Η απόσπαση τοιχογραφίας είναι μια επέμβαση όπου διαχωρίζεται η τοιχογραφία από το αυθεντικό υποστήριγμα, το οποίο συνήθως είναι από τούβλα ή λίθους, και τοποθετείτε είτε σε καινούργιο υποστήριγμα, είτε επανατοποθετείτε στο αυθεντικό, μετά την ολοκλήρωση της συντήρησης της τοιχογραφίας και του κτηρίου. Η επέμβαση αυτή πραγματοποιείτε σε λίγες περιπτώσεις, όπου οι συνθήκες δεν επιτρέπουν την συντήρηση in situ, ή πρέπει να απομακρυνθεί γιατί κινδυνεύει άμεσα να καταστραφεί. Σε γενικές γραμμές, μετά την αναστήλωση του κτηρίου πρέπει να επανατοποθετείτε, αν αυτό είναι δυνατό.

Γενικά τρεις μέθοδοι αποτοίχισης χρησιμοποιούνται στη συντήρηση: η strappo, η stacco και stacco a massello.

Η strappo είναι τεχνική αποτοίχισης μόνο του ζωγραφικού στρώματος, χωρίς το υπόστρωμα. Ο εμπνευστής αυτής της τεχνικής είναι ο Antonio Contri, ο οποίος μετά από πολλά πειράματα ανέπτυξε την τεχνική. Σύντομα διαδόθηκε στη Γαλλία και λίγο μετά τον θάνατο του η πρώτη strappo απόσπαση πραγματοποιήθηκε με επιτυχία από το Γάλλο συντηρητή Robert Picault, που λανθασμένα θεωρήθηκε ο εφευρέτης της τεχνικής. Με την χρήση αυτής της τεχνικής μπορούν να αποσπαστούν μεγάλα τμήματα τοιχογραφίας και η μεταφορά τους είναι πιο εύκολη (λόγω βάρους). Είναι μια γρήγορη μέθοδος και σε περιπτώσεις επιζωγραφίσεων ή sinopia* αποκαλύπτετε το παλαιό στρώμα χωρίς να επέλθει μεγάλη φθορά. Από την άλλη υπάρχει μεγάλος κινδύνους καταστροφής της τοιχογραφίας. Στις μέρες μας και εφόσον είναι δυνατόν,. επιλέγετε να αποσπαστεί η τοιχογραφία μαζί με ένα τμήμα του υποστρώματος.

Η μέθοδος απόσπασης stacco είναι η αποτοίχιση της ζωγραφικής επιφάνειας με μέρος ή με το σύνολο του υποστρώματος. Δεν είναι γνωστό πότε ξεκίνησε να χρησιμοποιείται η τεχνική, αλλά το 1725 ήταν σε χρήση, αφού ενέπνευσε τον Antonio Contri για την δημιουργία της μεθόδου strappo. Η stacco έχει το πλεονέκτημα ότι μπορεί να διατηρήσει της ανωμαλίες της επιφάνειας του ζωγραφικού στρώματος και είναι πιο ασφαλής κατά την αποτοίχιση σε σχέση με την strappo. Από την άλλη το μεγάλο βάρος μπορεί να προκαλέσει προβλήματα κατά την μεταφορά και να αλλοιώσει τις επιφανειακές ανωμαλίες κατά τη συντήρηση του πίσω τμήματος της τοιχογραφίας. Επιπλέον καταστρέφει την sinopia, εάν αυτή υπάρχει.

Η απόσπαση της τοιχογραφίας με μέρος ή το σύνολο της τοιχοδομής ονομάζεται stacco a massello και είναι η παλαιότερη τεχνική απόσπασης. Από βιβλιογραφικές αναφορές γνωρίζουμε ότι την χρησιμοποιούσαν στη Ρώμη από τον 1^ο αιώνα π.Χ. μέχρι και τον 1^ο αιώνα μ.Χ. Μέχρι και τον 15^ο αιώνα δεν αναφέρεται η χρήση της τεχνικής. Είναι μια τεχνική ιδιαίτερα καταστρεπτική για το αρχιτεκτόνημα και υπάρχουν προβλήματα μεταφοράς της τοιχογραφίας λόγω βάρους.

Για να παρθεί η απόφαση να αποσπαστεί μια τοιχογραφία θα πρέπει να αναρωτηθούμε αν είναι απαραίτητο να πραγματοποιηθεί η απόσπαση και στη συνέχεια ποια τεχνική απόσπασης θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί, ανάλογα με την κάθε περίπτωση. Η απόσπαση χωρίζεται σε στάδια. Αρχικά, πρέπει να γίνει μια προετοιμασία η οποία περιλαμβάνει την αποτύπωση και τεκμηρίωση της κατάστασης διατήρησης της τοιχογραφίας, έλεγχος της ζωγραφικής επιφάνειας για στερεώσεις, κατά πόσο επηρεάζεται από διάφορους διαλύτες και τελικά να γίνει facing για να προστατευτεί το ζωγραφικό στρώμα από την βάρβαρη διαδικασία της αποτοίχισης. Στη συνέχεια πραγματοποιείται η αποτοίχιση, η αποσπασμένη τοιχογραφία μεταφέρεται σε νέο υποστήριγμα και αν κριθεί αναγκαίο για την ανάδειξή της γίνεται αισθητική αποκατάσταση.

 

Πηγές & περισσότερες πληροφορίες:

Brajer, I.,(2002), The transfer of wall paintings,London: Archetype Publications Ltd

Mora, P.,Mora, L.,Philippot, P.,(1984),The Conservation of Wall Painting,London ; Boston : Butterworths

Agrawal, O.P., Pathak, R., (2001), Examination and conservation of wall paintings, New Delhi: Sundeep Prakashan